Ενα από τα πιο ενδιφέροντα άρθρα που έχω διαβάσει και σας το παραθέτω ααυτούσιο.
του Στέλιου Παπαβέντση - MRCPCH DCH – Σύμβουλος θηλασμού κα γαλουχίας IBCLC
Ας φανταστούμε ένα φυσιολογικό νεογέννητο που μόλις βγήκε από την κοιλιά της μάνας του και την αποχωρίζεται μεταξύ άλλων για να ζυγιστεί, να πλυθεί κάτω από τη βρύση και να ντυθεί. Η επιστήμη πλέον γνωρίζει τι συμβαίνει στη νέα αυτή ύπαρξη κατά τις κρίσιμες πρώτες της στιγμές.
Σε πρώτη φάση το μωρό που κρατιέται μακριά από τη μητέρα του διαμαρτύρεται και κλαίει. Όσοι έχουν γνώση αυτών των στιγμών θα σας πουν ότι στην πραγματικότητα τσιρίζει. Τι συμβαίνει στο σώμα του; Το συμπαθητικό νευρικό του σύστημα ανάβει κόκκινο συναγερμό. Ξαφνικά η αρτηριακή του πίεση ανεβαίνει στα ύψη, η αναπνοή του γίνεται άρρυθμη, συσπάται ολόκληρο και βρίσκεται σε αναταραχή. Έχει ταχυκαρδία, υπερβολική εγρήγορση, σύσπαση των μυών του και οξύ κλάμα. Ο οργανισμός του κατακλύζεται από τις ορμόνες του στρες. Αυτές χύνονται σε δεκαπλάσια ποσότητα στο αίμα του, με κίνδυνο μεταβολικών διαταραχών, υποθερμίας και μειωμένης γλυκόζης του αίματος. Μία από αυτές τις ορμόνες, η κορτιζόλη, μπορεί σε επίμονα υψηλά επίπεδα να μειώσει τα αντισώματά του, την άμυνά του γενικότερα απέναντι σε μικρόβια και να προκαλέσει ευαισθησία σε σωματικές και ψυχικές αρρώστιες. Υγιείς μηχανισμοί που προάγουν την σωστή αύξηση, την ανάπτυξη, την ωρίμανση των οργάνων του κλείνουν. Η κατεξοχήν ορμόνη της γέννας, η ωκυτοκίνη ή και ορμόνη της αγάπης, εξαφανίζεται. Έντονο στρες διαταράσσει το μεταβολισμό του ασβεστίου, έναν κρίσιμο μηχανισμό ενάντια στο θάνατο των κυττάρων. Έχει επίσης ως συνέπεια μόνιμες αλλαγές σε υποδοχείς του νευρικού συστήματος, αυξάνοντας την πιθανότητα για διαταραχές ύπνου, συμπεριφοράς, υπερκινητικότητα, κατάθλιψη και άλλες ψυχοπαθολογικές καταστάσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Πως θα μπορούσε να αισθάνεται ένα νεογέννητο που στερείται τη μάνα του; Δυστυχώς είναι δύσκολο να μας το επιβεβαιώσει το ίδιο. Ωστόσο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ερευνητών, όταν ένα μωρό αφεθεί μακριά από τη γνώριμη ανθρώπινη επαφή, από τη μόνη μυρωδιά που έχει έως τώρα γνωρίσει, βιώνει ίσως εμπειρίες που το ίδιο θα μπορούσε με λόγια να περιγράψει ως:
«Σπάω σε χίλια κομμάτια..»
«Πέφτω στο κενό για πάντα..»
«Βρίσκομαι στο χείλος του θανάτου..»
«Νιώθω ανύπαρκτος..»
«Χάνω κάθε ελπίδα πως θα βρω ξανά ό,τι έχασα..»
Το μικρό στη ουσία αναγκάζεται να συμπεράνει ότι δεν είναι άξιο για αγάπη. Αν σταματήσει τελικά το κλάμα είναι γιατί έχει εγκαταλείψει κάθε ελπίδα για βοήθεια.
Ο εξωτερικός παρατηρητής διαπιστώνει ότι το νεογέννητο σιγά – σιγά σταματάει να κλαίει. Κάπου-κάπου κάνει κάποιες έντονες ανάσες λυγμών. Μπορεί να έχει ανοιχτά τα ματάκια του και στυλωμένα στο κενό. Τι να συμβαίνει τώρα μέσα του;
Όταν ένα μωρό κουραστεί από το χωρίς αποτέλεσμα κλάμα περνάει στην επόμενη φάση. Παραιτείται, αποσύρεται, αποσυνδέεται από την πραγματικότητα. Υιοθετεί μια παθητική κατάσταση απόγνωσης, απάθειας. Κλείνει τα παράθυρα και μαζεύεται στον ατελώς καθοριζόμενο εαυτό του. ‘Πεθαίνει’ λίγο με σκοπό να επιβιώσει. Στο σώμα του ο μεταβολισμός του μειώνεται δραματικά, η θερμοκρασία του πέφτει, οι χτύποι της καρδιάς γίνονται αργοί. Το ενεργοποιημένο παρασυμπαθητικό του σύστημα κατεβάζει την πίεσή του και έρχεται ως σωτήρας. Ενδογενή οπιοειδή – ορμόνες του εγκεφάλου με αναλγητική δράση – ανεβαίνουν στα ύψη στο αίμα του για να το μουδιάσουν. Δημιουργούνται χαοτικές βιοχημικές αλλαγές. Μια τοξική νευροχημεία για τον ευαίσθητο, αναπτυσσόμενο εγκέφαλό του.
Άνθρωποι που εκφράζουν μια ανικανότητα να αγαπήσουν τον εαυτό τους ή τους άλλους και άλλοι με παρανοικές προσωπικότητες έχουν μελετηθεί στην σύγχρονη ψυχιατρική. Σχεδόν πάντα ανιχνεύονται παράγοντες κινδύνου γύρω από τη στιγμή της γέννησής τους ή κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής τους. Σε άλλες μελέτες ανακαλύπτεται ότι νέοι ενήλικες με βίαιη, εγκληματική συμπεριφορά συχνά είχαν επιπλοκές στον τοκετό με πρόωρη απομάκρυνση από τη μητέρα τους.
Ένα μωράκι, γεννημένο πριν μια ώρα, τυλιγμένο σε κουβέρτα, στο κρεβατάκι του, στο θάλαμο νεογέννητων, μακριά από τη μητέρα του. Είναι ‘ήσυχο’, με μάτια ανοιχτά χωρίς να κοιτάζουν πουθενά, ακίνητο. Οι περισσότεροι – συγγενείς, μπαμπάς – κοιτάζουν το μωράκι και λένε από μέσα τους με αγαλλίαση: «Τι όμορφο και ήρεμο που είναι!». Την επόμενη φορά που θα δείτε ένα μωράκι σαν κι αυτό, μην σκεφτείτε τι γλυκό που είναι. Αναλογιστείτε όσα πέρασε, πόση ώρα έκλαψε αναζητώντας μάταια τη μαμά του, για να οδηγηθεί τελικά στην καταστροφικά ήρεμη απόγνωση που εσείς τώρα παρατηρείτε. Βάλτε στο μυαλό σας την εικόνα του λίγες στιγμές πριν, όταν η έκφραση του προσώπου του είχε αλλοιωθεί από το απεγνωσμένο κλάμα και θυμηθείτε τι προκάλεσε το άγχος στο σώμα του. Το μωρό αντέδρασε στην απομάκρυνση από ό,τι γνώριμο σε αυτό με μια τυπική αντίδραση δύο σταδίων, διαμαρτυρίας – απελπισίας. Η πρώτη του εμπειρία από τη ζωή ήταν ένα τεράστιο αναίτιο στρες, όταν θα μπορούσε να είναι μόνο αγάπη..
Πόσο μάλλον που η επιστήμη σήμερα γνωρίζει τι πρέπει να γίνει: Το νεογέννητο κλαίει για δύο δευτερόλεπτα. Τυλίγεται σε πετσέτα, σκουπίζεται γρήγορα. Με μια στεγνή πετσέτα στην πλάτη του ξαπλώνει μπρούμυτα στο στήθος της μάνας του. Αμέσως ηρεμεί. Ζεσταίνεται από τη ζέστη της, θυμάται τη μυρωδιά της, την ίδια που οσφριζόταν και μέσα στην κοιλιά της. Ψάχνει τη θηλή, έρπει προς αυτήν. Την πιπιλίζει. Μένει εκεί για μία με δύο ώρες χωρίς καμία παρεμβολή. Έπειτα κοιμάται, όχι τον ύπνο που κάνει κανείς εξαντλημένος μετά από ένα ατύχημα αλλά εκείνον τον γλυκό, λίγο μετά από πολύ ευτυχισμένες στιγμές. Και όταν ξυπνήσει, θα έχει πάλι το γνωστό χάδι..
Στις λίγες περιπτώσεις που η εμπειρία του τοκετού ήταν πραγματικά τραυματική, το μωρό γεννήθηκε με ιατρικά προβλήματα και επιβάλλεται να μείνει μακριά από τη μάνα του, μητέρα και προσωπικό υγείας πρέπει να εργαστούν ακόμα πιο σκληρά κατά τις πρώτες κρίσιμες ώρες και ημέρες, ώστε να φτιάξουν ξανά ένα περιβάλλον όσο το δυνατόν γεμάτο ωκυτοκίνη και προλακτίνη, προσφέροντας στη δυάδα την ευκαιρία να νιώσει την αγάπη που θα διαρκέσει για μια ζωή, να «συνδεθεί» για πάντα. Σε καμία άλλη περίπτωση δεν είναι πιο σημαντική η συνεχής επαφή του νεογέννητου με τη μητέρα του και ο θηλασμός από την περίπτωση της γέννας με επιπλοκές.
Κρίσιμες δεν είναι μόνο οι πρώτες στιγμές της ζωής αλλά και όλος ο πρώτος χρόνος του βρέφους σας. Θέλετε να το ‘μάθετε’ να κοιμάται μόνο του; Κουραστήκατε από τις κραυγές του στη μέση της νύχτας για τάισμα ή αγκαλιά; Πασχίζετε να αποκτήσετε ένα ήσυχο μωρό όπως εκείνο της αδερφής σας; Θέλετε να το μάθετε να παρηγορείται από μόνο του; Σκέφτεστε να το αφήνετε να κλαίει για να μην το «κακομάθετε» ή για να δυναμώσουν (!) τα πνευμόνια του; Μπορείτε πράγματι να το ‘εκπαιδεύσετε’ στο μοναχικό ύπνο, στην απομόνωση και στην απόγνωση. Θα είναι όμως μια βραχυπρόθεσμη ανταμοιβή. Το μωρό σας απλά εξαντλήθηκε από το μάταιο κάλεσμά του για φροντίδα. Θα περάσετε ίσως πιο «ήσυχο» πρώτο χρόνο μαζί του. Ωστόσο, δεκαπέντε χρόνια αργότερα είναι πιθανό να έχετε δυνατό πονοκέφαλο και να αναρωτιέστε τι πήγε στραβά και το παιδί σας σάς έχει αποκλείσει από τον κόσμο του.
Κάθε φορά που το μικρούλι σας αποζητάει την αγκαλιά σας, την παρουσία σας, το στήθος σας κι εσείς νιώθετε να μη μπορείτε άλλο από την κούραση και την προσπάθεια, παρηγορηθείτε με την εξής σκέψη: θα ανταμειφθείτε με πολλές ήσυχες νύχτες ως αποτέλεσμα των υπερπολύτιμων προσπαθειών σας κατά τον πρώτο του χρόνο. Θα υπάρξει απτή ανταπόδοση για κάθε έξτρα προσπάθεια που καταβάλλετε τώρα για το μωρό σας.
Στέλιος Παπαβέντσης MRCPCH DCH IBCLC
